Een grijze mist hangt over de stad Oslo als Espen Bakken Wiborg gaat zitten om over de toekomst te praten. De sfeer die het weer oproept, weerspiegelt de mondiale situatie in 2022, met oorlog en de energiecrisis in Europa, de opwarming van de aarde en klimaatuitdagingen met extremer weer.

Wiborg werkt in Statkraft aan strategische marktanalyse. Normaal gesproken bestudeert hij trends vanuit een langetermijn perspectief. Dit jaar is hij ook een van de auteurs achter Statkraft’s Lage Emissie Scenario, de analyse van het bedrijf van toekomstige energietrends.

Dit is het zevende achtereenvolgende jaar waarin Statkraft vooruit kijkt naar 2050 en haar analyse van de toekomst presenteert.

Heeft de aanhoudende Europese energie crisis de weg naar net-zero deze keer moeilijker gemaakt?

"We zijn eigenlijk optimistischer over het klimaat dan we waren in het scenario van 2021. Hoewel Europa midden in een zeer ernstige energiecrisis zit, zien we positieve trends als we verder vooruitkijken, voorbij het punt waarop we geleidelijk deze energiecrisis overwinnen," zegt Wiborg.

"We zien meer zonne-energie, meer windenergie, meer elektrificatie en meer gebruik van waterstof. Dit betekent dat de uitstoot in 2050 waarschijnlijk iets lager zal zijn dan wat we vorig jaar voorspelden. De trends die we in de voorgaande jaren zagen zijn alleen maar versterkt”.

Zonnige dagen zijn een belangrijke factor maar daar komen we op terug…

Het woord crisis komt vaak voor als het gaat over groei van hernieuwbare energie.

“In het verleden was de klimaatcrisis de grootste drijfveer voor het gebruik van meer hernieuwbare energie. In de loop van de tijd zijn de kosten gedaald en zijn hernieuwbare energiebronnen een kosteneffectief alternatief voor fossiele energie geworden. Dit jaar heeft de energiecrisis het belang onderstreept van een betrouwbare stroomvoorziening en energiezekerheid, en dit is een krachtige motor geworden voor verdere ontwikkeling”, zegt Wiborg.

Nooit eerder is er zoveel geïnvesteerd in hernieuwbare energie als in 2022. De energiecrisis in Europa en de noodzaak van een veilige stroomvoorziening werken als katalysatoren. De groene transitie gaat nu veel sneller en de plannen zijn ambitieuzer.

De oplossing is hernieuwbare energie

“Het zijn vooral de extreme afhankelijkheid van Europa van gas en de noodzaak om fossiele energie te importeren die de huidige energiecrisis hebben veroorzaakt. De schaarste aan fossiel gas, als gevolg van de vermindering van de gasexport van Rusland, heeft de prijzen naar historische hoogten gedreven. De gasprijzen zijn uitzonderlijk hoog en zijn sinds begin 2021 met enkele honderden procenten gestegen. De gasprijzen hebben rechtstreeks invloed gehad op de stroomprijzen, maar ook op de prijs van voedsel en andere goederen”, zegt Espen Bakken Wiborg van Statkraft.

De oplossing voor de crisis? Het gaat om het uitbreiden van de capaciteit van hernieuwbare energie en het elektrificeren van de industrie-, transport- en bouwsector met schone hernieuwbare energie die ook goedkoop is. Elektrificatie gaat efficiënt om met energie, vermindert de CO2-uitstoot en vermindert de afhankelijkheid van fossiele energiebronnen.

Elk land zou daarom zijn afhankelijkheid van stroom uit fossiele brandstoffen moeten verminderen. Tegelijkertijd is de uitwisseling van hernieuwbare energie tussen landen belangrijk voor flexibiliteit. Bij weinig wind of weinig zon kan er gebruik gemaakt worden van flexibele waterkracht. Zonne- en windenergie kunnen elkaar aanvullen en in zonnige en winderige periodes kan waterkracht worden opgeslagen. Een goede samenwerking binnen Europa is noodzakelijk om de energietransitie te laten slagen.

Hernieuwbare energie vermindert niet alleen de uitstoot, maar het is ook efficiënt en goedkoop. En het zorgt voor leveringszekerheid, zegt Wiborg.

De kritische metalen

Statkraft’s analyse van de toekomst brengt ook enkele uitdagingen aan het licht.

Een geopolitieke wereld die wordt gekenmerkt door rivaliteit en conflicten kan het moeilijker maken om de wereldwijde reactie op klimaatverandering te coördineren. En de groene transitie zal veel langzamer gaan in minder ontwikkelde delen van de wereld.

Zonnepanelen, windturbines, batterijen, elektrische voertuigen en de infrastructuur die de elektriciteit levert zijn volledig afhankelijk van specifieke metalen.

“Er zijn wereldwijd voldoende metaalvoorraden, maar toeleveringsketens voor metalen die cruciaal zijn voor de energietransitie zijn geconcentreerd in een paar landen”, merkt Wiborg op. Dit kan uitdagingen creëren.

Een voorbeeld is de waardeketen van zonne-energie, waar China meer dan 80% van de benodigde metalen in handen heeft, en dat zal naar verwachting de komende jaren groeien tot bijna 95%.

Om de toegang tot kritieke metalen te garanderen, zal het belangrijk zijn om de leveringen aan verschillende landen te diversifiëren en metalen te recyclen. De EU en de VS hebben hiervoor onlangs een strategie uitgestippeld en doelen gesteld om hun eigen capaciteit te ontwikkelen.

Waarom hebben we eerder verwezen naar zonnige dagen als een sleutelfactor?

Omdat zonne-energie wereldwijd de winnaar in de energietransitie wordt, en na 2035 de grootste energiebron.

De elektriciteitsproductie op basis van zonne-energie zal toenemen tot ruim 21.000 TWh in 2050.

Om een idee te krijgen hoeveel dit werkelijk is, er is 21.000 TWh nodig om 80% van de totale wereldwijde energiebehoefte van vandaag te dekken.

Een Europa vrij van Russisch gas

In Statkraft’s Lage Emissie Scenario 2022 wordt geconcludeerd dat, hoewel het een uitdaging is, het voor de EU mogelijk is om het doel te bereiken om tegen 2030 volledig onafhankelijk te zijn van Russisch gas.

Binnen hetzelfde tijdsbestek zal de EU haar eigen emissiereductiedoelstellingen halen en het aandeel hernieuwbare energie zal toenemen tot ongeveer 65%.

In het Lage Emissie Scenario zal de jaarlijkse uitstoot tegen 2050 met meer dan 60% zijn verminderd.

Het Lage Emissie Scenario schat dat we afstevenen op 2 graden opwarming van de aarde vergeleken met pre-industriële tijden. Willen we de 1,5 graad-doelstelling naderen, dan moet het tempo van het mondiale klimaatbeleid flink opgevoerd worden.

Wisselwerking tussen de volgende energietrends is de oplossing: